Gemeenten hebben er de afgelopen jaren steeds meer taken bij gekregen, die ze naar eigen inzicht mogen uitvoeren. Denk aan zorg, participatie en de fysieke leefomgeving. Dit legt een grote verantwoordelijkheid bij raadsleden en bestuurders. Het OSO wil daarom politiek dichtbij mensen. Politici die weten wat er speelt en rekening houden met sociale belangen, niet alleen met rendement.
Nu gaat dat nog niet altijd goed. Veel senioren vertellen ons dat ze zich onvoldoende gehoord voelen. Dat gevoel is niet anders dan bij andere inwoners, maar senioren hebben daarbij ook specifieke belangen. Zij hebben iets zinnigs te vertellen en willen blijven meedoen in de samenleving. Ouderenorganisaties ASVA, FNV senioren, KBO Alphen, KBO Boskoop en de PCOB geven deze senioren een stem en zeker hun ‘Overleg Samenwerkende Ouderenorganisaties’ (het OSO) is een goede gesprekspartner voor bestuurders, raadsleden en maatschappelijke organisaties, het OSO heeft drie algemene aanbevelingen voor elke lokale bestuurder:
Zorg dat u de wereld van senioren kent en dat senioren zich (weer) in de politiek kunnen herkennen.
Streef naar een leeftijdsvriendelijke gemeente. Betrek senioren actief bij het maken en uitvoeren van seniorvriendelijk beleid.
Geef senioren een structurele plaats in advies- en overlegorganen.
1 Politiek dichtbij Gemeenten hebben er de afgelopen jaren steeds meer taken bij gekregen, die ze naar eigen inzicht mogen uitvoeren. Denk aan zorg, participatie en de fysieke leefomgeving. Dit legt een grote verantwoordelijkheid bij raadsleden en bestuurders. Het OSO wil daarom politiek dichtbij mensen. Politici die weten wat er speelt en rekening houden met sociale belangen, niet alleen met rendement. LEES HIER MEER.
2 Senioren centraal, niet de regels. Uw inwoners moeten kunnen volgen en begrijpen wat uw gemeente doet en hoe deze het beleid uitvoert. Dat vraagt om klare taal en eenvoudige regels: helder uitgelegd en geschreven vanuit de vraag van inwoners zelf. LEES HIER MEER.
3 Inclusieve samenleving Menselijk contact en betekenisvolle ontmoetingen kunnen eenzaamheid verkleinen. Het kan onderling begrip en solidariteit vergroten en helpt bij waardig ouder worden. LEES HIER MEER.
4 Voldoende inkomen voor ouderen – Lokaal armoedebeleid Regelingen; vrijstelling, armoede, enz. LEES HIER MEER.
– Voldoende passende woningen voor senioren LEES HIER MEER.
6 Een veilige gemeente Aandacht voor fysieke en sociale veiligheid, zoals straatverlichting, zebrapaden. Voorlichting over inbraak, diefstal, babbeltrucs, cybercrime en brandgevaar. Aangiften eenvoudig en laagdrempelig. LEES HIER MEER.
7 Digitalisering zonder uitsluiting Geeft (digi-)hulp achter de voordeur of dichtbij huis. Dienstverlening en informatie die voor iedereen toegankelijk zijn. Domotica bij nieuwbouw en bestaande bouw. LEES HIER MEER.
8 Aandacht voor zingeving Projecten tegen eenzaamheid. Aantrekkelijk vrijwilligersklimaat, faciliteer vrijwilligers met begeleiding. Diversiteit van senioren en hun (culturele) achtergrond. LEES HIER MEER.
Bij het ouder worden blijkt de kwaliteit van het leven essentieel. Ouderen willen van betekenis blijven, gezien worden en hun lief en leed delen met anderen. Deze zaken helpen bij het voorkómen van eenzaamheid.
Spreek daarom senioren aan op hun kracht, ook als het gaat over zorg of verlies. Veel ouderen willen zich nuttig maken voor anderen. Dit moet mogelijk zijn en blijven, bijvoorbeeld als vrijwilliger.
Bij zorg en ondersteuning aan senioren is waardering nodig voor het persoonlijke levensverhaal en de opgedane levenswijsheid. Ook respect voor de eigen taal (of dialect) en cultuur is essentieel op latere leeftijd. Wanneer u zich in senioren verplaatst, blijkt er meer mogelijk te zijn dan u misschien denkt.
Veel ouderen willen zich nuttig maken voor anderen.
Aandachtspunten van het OSO voor een seniorvriendelijke gemeente:
versterkt projecten tegen eenzaamheid en benut daarbij de goede voorbeelden in het kader van het Nationaal Programma Ouderen/Beter Oud en ondersteunt lokale initiatieven op dit gebied.
creëert een aantrekkelijk vrijwilligersklimaat, met ruimte en waardering voor vrijwilligerswerk van en voor senioren. Faciliteert deze vrijwilligers met begeleiding, onkostenvergoeding en aansprakelijkheidsverzekering.
betrekt senioren bij allerlei activiteiten, zodat hun kennis en ervaring kan worden benut.verdiept zich in de diversiteit van senioren en hun (culturele) achtergrond, betrekt sleutelfiguren uit diverse etnische groepen bij haar beleid en faciliteert hun sociale activiteiten.
waarborgt bij het inkopen van zorg en ondersteuning dat zorgprofessionals tijd en aandacht hebben voor levensvragen van senioren.
stimuleert een open klimaat naar spirituele zorg, met name voor de laatste levensfase.
Goede voorbeelden
De gemeente Rotterdam pakt eenzaamheid aan met het project Even Buurten
De gemeente Nijmegen ondersteunt het Coil, centrum voor levensvragen.
Via de Wmo is ondersteuning en geestelijke verzorging mogelijk bij levensvragen van ouderen.
Senioren willen volwaardig aan onze digitale samenleving kunnen deelnemen.
Het OSO vindt dat algemene diensten voor iedereen toegankelijk moeten blijven, met of zonder computer.
Digitalisering kan een positieve invloed hebben op de kwaliteit van onze samenleving en op het leven van ouderen. Tegelijkertijd moet voorkomen worden dat senioren door deze ontwik-kelingen uitgesloten worden en dat hun zelfredzaamheid afneemt.
Aandachtspunten van het OSO voor een seniorvriendelijke gemeente:
faciliteert voorzieningen voor het aanleren en onderhouden van digitale vaardigheden en benut hierbij de kennis en activiteiten van de ouderenorganisaties zelf.
gebruikt een mix van communicatiemiddelen, zoals filmpjes bij laaggeletterden.
geeft (digi-)hulp achter de voordeur of dichtbij huis, al dan niet via seniorenorganisaties.
zorgt voor dienstverlening en informatie die voor iedereen toegankelijk zijn. Naast online contact is ook schriftelijk of telefonisch contact mogelijk, zonder daarvoor extra te hoeven betalen. Denk aan het opvragen van de afvalkalender, maar ook aan het aanvragen van een parkeervergunning of het verlengen van een paspoort.
benut domotica bij nieuwbouw en bestaande bouw, in afstemming met senioren/gebruikers zelf.
Goed voorbeeld
De gemeente Ede heeft veel geregeld voor senioren. Ede heeft bemande loketten waar je terecht kunt voor allerlei vragen, van Wmo tot belasting. Ook organiseert Ede veel cursussen voor gepensioneerden, waaronder computercursussen. Dit gebeurt via de sociale kaart.
Een zorgzame samenleving begint met veiligheid. De tendens van langer thuis wonen vraagt dat we scherp moeten letten op de veiligheid van senioren. Hoe inbraak- en brandveilig zijn de woningen? Zijn er voldoende voorzieningen in de buurt, zodat senioren zich op hun gemak voelen en kunnen meedoen? Ouderen wonen het liefst in gewone woonwijken, maar maak deze wel veilig, toegankelijk en seniorvriendelijk. Door ‘beschutting’ van de wijk of het dorp, houden ouderen de regie over het eigen leven
Het motto van Burgemeester Spies op de website van Alphen aan den Rijn:
“Wij zijn de veiligste 100.000+ gemeente en willen dat ook blijven. Dat kunnen we bereiken als we ons samen -politie, gemeente én inwoners- hiervoor inzetten. En we werken aan het vergroten van het veiligheidsgevoel door een gebiedsgerichte- en persoonlijke aanpak.”
Ouderen wonen het liefst in gewone woonwijken,maar maak deze wel veilig, toegankelijk en seniorvriendelijk.
Aandachtspunten van het OSO voor een seniorvriendelijke gemeente:
zorgt voor de aanwezigheid van voorzieningen in de buurt van seniorenwoningen. Denk aan winkels en een medisch centrum. Maar ook aan een bushalte, brievenbus, geldautomaten en fietsenrekken. Houdt ook dorpen op het platteland vitaal.
zorgt dat deze voorzieningen voldoende toegankelijk zijn (drempelvrij),
heeft aandacht voor fysieke en sociale veiligheid, zoals straatverlichting, zebrapaden en sociale controle.
Geeft senioren medezeggenschap bij de inrichting van hun woonomgeving, denk daarbij aan de verkeersveiligheid.
zorgt voor een integrale veiligheidsaanpak, waarbij is afgestemd tussen politie, brandweer en dienstverleners. Onderlinge samenhang is essentieel bij de preventie van en voorlichting over inbraak, diefstal, babbeltrucs, cybercrime en brandgevaar.
Stimuleert de samenwerking met de doelgroep via de seniorenorganisaties. Ook veel vrijwilligersorganisaties hebben projecten ‘Veilig Thuis’ lopen of kunnen deze starten.
geeft ouderen een rol in het veilig houden van de buurt, bijvoorbeeld bij wijkscouts of wijkapps. Stimuleer en faciliteer deze activiteiten.
maakt het doen van aangifte eenvoudig en laagdrempelig en zorgt voor slachtofferhulp.
zorgt voor een wijkagent in elke wijk.
zorgt voor een heldere aanpak op het gebied van voorkómen, signalering, melden en interveniëren bij ouderenmishandeling en ontspoorde mantelzorg. Zorgt dat de meldpunten Veilig Thuis bekend zijn en
zorgt voor goede onderlinge samenwerking met andere hulpverleners.
Het aantal zelfstandig thuiswonende ouderen is gegroeid en zal blijven groeien, mede door de sluiting van verzorgingshuizen. Maak het daarom voor senioren mogelijk om daadwerkelijk langer thuis te kunnen wonen. Daar zijn voldoende betaalbare en passende woningen voor senioren voor nodig, nu en in de toekomst. Deze woningen moeten levensloopbestendig zijn, of worden gemaakt.
Een seniorvriendelijke gemeente:
maakt het mogelijk voor senioren om langer thuis te kunnen wonen. Dit vergt kennis van het woningbestand, een langere termijnvisie, beleid en afspraken.
creëert voldoende levensloopbestendige woningen, met name in de sociale huursector. stimuleert de samenwerking met woonconsumentenorganisaties, zoals de adviescommissie Wonen of de huurdersorganisatie.
zorgt voor betaalbare huren, bijvoorbeeld doordat bij woonzorgvoorzieningen huurtoeslagen mogelijk blijven.
maakt een gecombineerde woon-zorgvisie.
maakt naast periodieke prestatieafspraken met woningcorporaties ook afspraken met zorginstellingen, zodat wonen en zorg gecombineerd in beeld zijn. Zet hierbij de woonbehoefte van ouderen op de agenda. Het liefst per dorp of buurt, vanwege het behoud van sociale netwerken.
Monitort ook de uitvoering van alle afspraken.
zorgt voor meer tussenvormen van wonen als alternatief voor de verzorgingshuizen (woonzorg-voorzieningen) voor senioren die niet meer zelfstandig kunnen wonen, maar (nog) geen indicatie hebben voor het verpleeghuis.
geeft ruimte aan burgerinitiatieven voor alternatieve woonvormen, zoals collectief particulier ondernemerschap.
geeft particulieren de ruimte bij het bouwen van mantelzorgwoningen.
gaat tijdig in gesprek met groepen ouderen over wonen in de toekomst (preventief ) en laat hen meedenken bij de (her)inrichting.
biedt senioren een woningscan aan.
zorgt dat woningaanpassingen passend en betaalbaar zijn, om gedwongen verhuizing te voorkomen.
stelt een blijverslening beschikbaar aan huiseigenaren op leeftijd.
biedt financiële ondersteuning aan huurders en minima.
zorgt voor snelle procedures en een heldere verdeling van de verantwoordelijkheden, zoals met woningcorporaties
De oudere die zorg en ondersteuning nodig heeft, mag er niet alleen voor staan. Dit vergt een goed samenspel tussen beroepskrachten, vrijwilligers, het eigen sociale netwerk en de mantelzorgers. De senior zelf houdt wel de regie. De gemeente moet zorgen voor oplossingen waarbij inwoners geen last hebben van ‘schotten’ tussen de verschillende wetten en bijbehorende budgetten in het zorgstelsel (langdurige zorg, zorgverzekeraars en Wmo). Bij deze integrale aanpak moet de kwaliteit van leven voorop staan en niet het kostenaspect. Maatwerk moet mogelijk zijn. Daarbij is en blijft mantelzorg vrijwillig; het mag geen verplichting worden. Voorkom overbelasting van mantelzorgers om ‘ontsporing’ te voorkomen.
Een seniorvriendelijke gemeente:
investeert in bewustwording bij verschillende doelgroepen, zoals senioren, over de veranderingen in de zorg. Dit kan door dialooggesprekken te organiseren in het kader van Zorg Verandert.
zorgt dat de keukentafelgesprekken kwalitatief in orde zijn en zorgvuldig verlopen. Mensen mogen zich niet overvallen voelen. Regelt onafhankelijke cliëntondersteuning. Vrijwilligers van de ouderenorganisaties kunnen hierbij worden benut.
heeft de kwaliteit van leven van ouderen in haar gemeente goed in beeld en is aan de slag met verbeteringen. Benut de rapportages per gemeente van www.mijnkwaliteitvanleven.nl.bevordert de samenwerking tussen de eerstelijnszorg en de informele zorg en geeft daarbij eencentrale rol aan de wijkverpleegkundige.
geeft ruimte aan praktische oplossingen wanneer zorgverleners uit verschillende ‘stelsels’ werk van elkaar kunnen overnemen, zodat er minder mensen over de vloer komen.
zorgt dat de oudere één aanspreekpunt heeft voor de zorg en ondersteuning, bijvoorbeeld in de vorm van een casemanager. Zorgt dat de oudere zelf, ondersteund door mantelzorger of buddy, regisseur is over het eigen zorg-leef plan.
maakt voor alle inwoners duidelijk waar men bij problemen (onafhankelijk) terecht kan.
ziet en erkent mantelzorgers. Zij moeten de zorg met anderen kunnen delen en hun zorgtaken kunnen combineren met hun werk en privéleven. Geeft mantelzorgers recht op praktische en financiële ondersteuning, zoals gratis parkeren of huishoudelijke hulp voor de mantelzorger tegen gereduceerd tarief.
geeft vrijwilligers de ruimte binnen en buiten de zorginstellingen, zodat zij aanvullend kunnen zijn op het werk van de zorgprofessionals.
Goede voorbeelden
Horst aan de Maas wil mantelzorgers ontlasten. De gemeente onderzoekt op dit moment (april 2017) waar ondersteuning wenselijk is. Onder meer via een enquête op de Facebookpagina van de gemeente. Gevraagd wordt wat mantelzorgers nodig hebben om de zorg voor hun naaste vol te houden. Ook doet de gemeente zelf suggesties, bijvoorbeeld door huishoudelijke hulp te bieden. Daarnaast wordt in het gemeentehuis een bijeenkomst georganiseerd.
De organisatie Mezzo geeft politieke partijen aanbevelingen over mantelzorg en lokaal beleid.
Goede ouderenzorg betekent: goede kwaliteit, passend, betaalbaar en beschikbaar voor iedereen. Binnen de Wet maatschappelijk ondersteuning (Wmo) hebben we het dan over hulpmiddelen, huishoudelijke hulp, dagbesteding, (vervangende) mantelzorgondersteuning en cliëntondersteuning. Goede zorg betekent ook preventie, versterken van de kracht van senioren zelf, een integrale aanpak en persoonlijke aandacht.
Aandachtspunten van het OSO voor een seniorvriendelijke gemeente:
neemt de regie in de samenwerking op het gebied van wonen, zorg & welzijn. Zorgt dat de gemeentelijke afdelingen binnen Alphen aan den Rijn goed samenwerken.
zet in op preventie voor ouderen, op gezond ouder worden. Investeert in preventieve programma’s, bijvoorbeeld samen met de GGD, sport- of welzijnsorganisaties. Faciliteert sport- en beweegprogramma’s en burgerinitiatieven, zodat senioren meer kunnen bewegen.
zorgt voor voldoende zorg en ondersteuning:
voor mensen met en zonder beperking;
met keuzevrijheid voor senioren tussen zorgaanbieders;
beschikbaar op redelijke fysieke afstand (ook in krimpregio’s).
zorgt voor betaalbaarheid van zorg en ondersteuning, waarbij de eigen bijdrage inkomensafhankelijk is en niet leidt tot (onterechte) zorgmijding.
biedt zorg en ondersteuning integraal en gecoördineerd aan. Dit vergt afstemming tussen zorgaanbieders, in een multidisciplinair team.
Benut het succesvolle project Samen Oud, als goed voorbeeld waarin gewerkt wordt met ouderenzorgteams. Huisartsen zijn hierin de spil en werken samen met een wijkverpleegkundige, specialist ouderengeneeskunde en ouderenadviseur.
bereikt ook de meeste kwetsbare en eenzame ouderen met passend aanbod.
faciliteert burgerinitiatieven, zoals zorgcoöperaties.
zet de wensen van senioren voorop bij de vraag naar zorg en ondersteuning, niet de beschikbare budgetten of het aanbod van de zorgaanbieders.
zorgt dat zorgbudgetten volledig worden benut. Als de gemeente geld overhoudt, gaat dit terug naar de zorg zelf.
zorgt voor duidelijke informatie over de beschikbare Wmo-voorzieningen.
Voldoende werk voor 50-plussers is nog belangrijker geworden sinds het verhogen van de pensioengerechtigde leeftijd. De algemene werkloosheid daalt momenteel, maar helaas nauwelijks onder langdurig werkloze 50-plussers.
Deze werklozen verdienen extra aandacht van de sociale dienst of uw lokale werkbedrijf (samenwerking sociale werkplaats en/of UWV). Ook werkzoekende niet-uitkeringsgerechtigde 50-plussers moeten bij de gemeente Alphen aan den Rijn terecht kunnen. Er blijft teveel talent en kennis onbenut.
Duurzame participatie van oudere werknemers vraagt niet alleen inzet van werknemers zelf, maar ook van werkgevers en van de overheid. Bij het inkoop- en vestigingsbeleid van de gemeente kunt u hier aandacht voor vragen.
biedt intensieve persoonlijke dienstverlening voor 50-plussers met een bijstandsuitkering.
werkt samen met het UWV om de re-integratie van oudere werkzoekenden te verbeteren.
zoekt naar instrumenten voor een ruimhartig beleid rondom instroom-bevorderende maatregelen voor 50-plussers, zoals scholingsvouchers en de no-riskpolis.
spreekt werkgevers aan waarmee de gemeente zaken doet, op het voorkómen van ontslag van ouderen door middel van duurzame inzetbaarheid.
geeft hierin als werkgever zelf het goede voorbeeld.
De gemiddelde koopkracht van gepensioneerden is jarenlang, tijdens de economische crisis, achteruit gegaan. Sinds kort is de achteruitgang tot stilstand gekomen, maar de achterstand is nog niet ingehaald. Het is goed om u dit te realiseren als u gaat begroten en budgetteren. Persoonlijke financiële problemen zijn vooral groot bij senioren als er sprake is van hoge zorgkosten en woonlasten. De gemeente Alphen heeft veel mogelijkheden om armoedebeleid te voeren. Vanuit het Rijk is extra gemeentelijk budget beschikbaar voor senioren. Benut dit budget daarom ten volle.
Aandachtspunten van het OSO voor een seniorvriendelijke gemeente:
gaat met het Overleg Samenwerkende Ouderenorganisaties (OSO) in overleg over inzet van het budget voor armoedebeleid onder senioren, met oog voor de verborgen armoede.
heeft vrijstellingsregelingen bij haar tarieven voor mensen met de laagste inkomens, denk daarbij aan de minimaregelingen
biedt mensen met een laag inkomen een collectieve zorgverzekering aan (dus niet alleen mensen met een bijstandsuitkering), waarbij bijvoorbeeld geen sprake meer is van een eigen risico maar een iets hogere premie (Rotterdam is dit al van plan).
maakt de lokale zorgkosten lager, door verlaging van de eigen bijdrage Wmo.
behoudt 1 lokaal een financieel vangnet voor oudere werklozen. Dit vergt specifieke uitkeringen met een bepaalde vermogensvrijstelling.
zorgt voor benutting van de bijzondere bijstand en houdt daarbij rekening met kwetsbare groepen ouderen en de stapeling van kosten.
biedt compensatie aan mensen met een onvolledige AOW, zoals migrantenouderen of voormalige grensarbeiders en expats. Zij krijgen weliswaar een AIO-uitkering, maar deze is niet hoger dan een bijstandsuitkering. Bij samenwonenden ontvangt elke persoon slechts 50% van de bijstand vanwege de kostendelersnorm die voor de bijstand geldt. U kunt dit compenseren.
zorgt voor één centraal en toegankelijk inkomensloket, waar inwoners terecht kunnen voor informatie en hulp.
maakt de compensatiemogelijkheden voor zorgkosten bekend bij inwoners, zorgt dat deze eenvoudig beschikbaar zijn, en brengt dit onder bij het inkomensloket
